Każdy, kto kiedykolwiek podpisywał umowę na wykonanie usług, czy to związanych z budową domu, czy organizacją wesela, spotkał się z zaliczką lub zadatkiem. Z tymi pojęciami mamy okazję zetknąć się przy różnych okolicznościach. Również przy zawieraniu umowy przedwstępnej podczas nabywania nieruchomości. Niestety nie każdy dostrzega różnicę między tymi dwiema formami wpłaty pieniędzy.
Jakie są różnice między zadatkiem a zaliczką?
Faktycznie, podczas zapłaty zaliczki lub zadatku nie zauważymy istotnych różnic. Odczujemy je natomiast w momencie, gdy druga strona umowy, na podstawie której wypłacono zaliczkę lub zadatek, nie będzie chciała lub z jakichś powodów nie będzie mogła wywiązać z przyjętych postanowień. Kwestię zadatku regulują przepisy Kodeksu cywilnego. Artykuł 394 stanowi, że jest to świadczenie pieniężne lub rzeczowe wręczane drugiej stronie umowy podczas jej zawierania, stanowiące zabezpieczenie transakcji. Jeśli dojdzie do wykonania umowy zadatek zostaje zaliczony na poczet świadczenia, do którego zobowiązana była strona, która go dała. Zaliczka nie jest ściśle regulowana przepisami Kodeksu cywilnego. Zasady regulujące zaliczką znajdziemy w przepisach Kodeksu cywilnego mówiących o wykonywaniu umów wzajemnych. Należy rozumieć ją jako przedpłatę tylko w formie pieniężnej. Przedmiotem zaliczki mogą być zatem tylko pieniądze. W przeciwieństwie do zadatku zaliczka nie jest traktowana jako forma zabezpieczenia umowy. Standardowo stanowi ona jedynie część jej wyceny, a wpłacone pieniądze możemy uznać za zaliczkę na poczet całej sumy, gdy wynika to jednoznacznie z zapisów w umowie. Na wypadek niewywiązania się z umowy zaliczka powróci do osoby, która ją uiściła. Podstawową funkcją zadatku natomiast jest rekompensata za niewywiązanie się z postanowień umowy przez jedną ze stron.
Zarówno zaliczka, jak i zadatek, powinny być niższe od ostatecznej kwoty wynagrodzenia ( ceny). Wysokość tych form wpłat nie została nigdzie określona. W praktyce przyjmuje się jednak, że jest to 10%, 20%, w niektórych przypadkach 50%. Zaliczka przekazywana jest zwykle przez konsumenta (kupującego lub zamawiającego). Przeciwnie zaś zadatek. Obowiązek wpłaty zadatku może obciążać każdą ze stron umowy.
Przykład ilustrujący różnicę zaliczki i zadatku
Przedstawmy przykładową sytuację obrazującą różnice między zaliczką a zadatkiem. Wybraliśmy meble do kuchni i wpłaciliśmy 1000 zł zaliczki, niestety nie wszystko poszło jak trzeba i nie doszło do finalizacji transakcji. W momencie, gdy wykonawca nie wywiązał się z umowy lub nam jednak spodobały się meble innego producenta powinno dojść do zwrotu zaliczki, gdyż usługa nie została wykonana. Jeśli zamiast zaliczki uiściliśmy zadatek i wykonawca nie wywiązał się z umowy, to mamy prawo do otrzymania zwrotu zadatku, w dodatku w podwojonej wartości. Jeśli to nam odwidzą się meble, wykonawca nie będzie zobowiązany do zwrotu zadatku. W przypadku, gdy żadna ze stron nie ponosi winy za niezrealizowanie umowy, ani my, ani producent mebli, zarówno zadatek, jak i zaliczka powinny trafić do nas w takiej kwocie, w jakiej zostały wpłacone.